Kunstenaar Wijnand Schoemaker is een enorme doorzetter

ZELHEM – Hij hakt het liefst in grote, hardstenen zuilen of grote boomstronken, maar de gepassioneerde beeldhouwer Wijnand Schoemaker (62) uit Zelhem moet het sinds zijn hersenbloeding (1998) in het kleine werk zoeken. Hij maakt etsen en gravures in glas en tekent weer volop. Daarnaast is hij als docent beeldhouwen actief bij De Boerderij Zelhem. Elke vrijdagochtend gaat hij daar heen om zijn kennis van houtsnijwerk over te brengen aan een groep enthousiaste leerlingen.

Door Liesbeth Spaansen

Beeldhouwer
Wijnand Schoemaker tekent al vanaf zijn derde jaar. Zijn tekentalent en creativiteit zorgde ervoor dat hij naar de kunstacademie mocht, maar daar kon hij niet leren wat hij wilde leren. Een jaar in Oostenrijk en drie jaar kunstacademie in Duitsland kon hij dat wel. Hij kwam als beeldhouwer, met veel vakkennis - en zijn Duitse vrouw Claudia - terug naar Zelhem. Met succes maakte hij vele grote werken in opdracht.

Smoks Hanne
De ouders van Wijnand hadden een winkel: ‘Het Winkeltje’ in Zelhem, waar zij handwerkartikelen verkochten. Vader Henk wilde zijn winkel meer promoten en vroeg Wijnand een beeld te maken die de aandacht zou trekken. Die bedacht om uit een groot stuk hout een beeld van de heks Smoks Hanne te maken, naar het oude verhaal die over haar in het dorp rondging, in 1917 opgeschreven door de Zelhemse schoolmeester G.J. Klokman.
Schoemaker kon in 1991 het beeldhouwwerk in de Stationsstraat neerzetten. “Mijn eigen inbreng was de knipmuts, de bezem achterstevoren en de verloren klomp”, lacht hij. Kleine heksjes, afgietseltjes, werden gemaakt en verkocht aan toeristen en andere belangstellenden die graag iets van Zelhem wilden meenemen naar huis.
Omdat de houten Smoks Hanne schade ondervond van de weersomstandigheden, werd gezocht naar een andere geschikte plek om haar neer te zetten. Lange tijd was het beeld te gast bij de VVV. Na even uit beeld te zijn geweest, kwam het in 2012 in Museum Smedekinck in Zelhem te staan, waar ook werk van vader Henk Schoemaker hangt. De Zelhemse dorpsraad zorgde er dat jaar voor dat er een nieuw beeld van Smoks Hanne op de Markt terugkeerde, een van kunststof weliswaar. De onthulling was tijdens een Halloweenfeest.
De heks werd al jarenlang als beeldmerk gebruikt om Zelhem op de kaart te zetten. Toen de werkgroep Vitale Kernen Zelhem in 2023 het plan opperde om Zelhem nog meer als Smoks Hanne Dorp te willen promoten, moest toch worden uitgezocht hoe het zit met de rechten van dit beeldmerk. Wijnand Schoemaker geeft aan, mét alle betrokkenen te willen praten en hoopt dat er niet óver hem wordt gepraat.

Hersenbloedingen
Het is 1998 als Schoemaker, dan 37 jaar, voor een tweede keer wordt getroffen door een hersenbloeding. Was er na die eerste keer als zeventienjarige geen schade, nu is dat wel anders. Zijn rechterarm en been zijn verlamd en hij kan niet meer praten. Toch laat hij zich niet uit het veld slaan.
Zijn vrouw en een van zijn twee dochters waren thuis. Wijnand was een uur nadat hij getroffen werd in het ziekenhuis, maar zou pas na maanden weer thuis zijn. Hij doorstond nog een zware hoofdoperatie en na opname volgde een lang revalidatietraject in Groot Klimmendaal in Arnhem. “Ik was een baby, moest álles opnieuw leren”, zegt hij. In opdracht van het revalidatiecentrum maakte hij een kunstwerk: een beeld van een ruim drie meter hoge man van brons met een glazen arm en glazen been. Het is een zelfportret, omdat zijn rechterarm verlamd is gebleven - aan zijn hand heeft verschillende operaties moeten ondergaan - en zijn rechterbeen ook niet meer werkt zoals het zou moeten.

Kinderspelen
De gemeente Zelhem klopte bij Schoemaker aan voor een serie beelden, in het kader van de Achterhoekse kinderspelen. Van dolomiet, een harde steen, als basis maakte hij ‘paalklimmen’ (1994), ‘knikkeren’ (1995) en ‘petje bal’ (1997).
De hersenbloeding in 1998 deed zijn hamers verstommen. Hakken in steen kon hij niet meer en de laatste beelden in de serie kinderspelen heeft hij niet meer kunnen maken. Er werd door vrienden nog een stellage gebouwd zodat hij kon werken, en er kwam een soort tandartsboor om de groeven te maken. Maar helaas kon Wijnand zo zijn geliefde werk toch niet doen.

Doorzetter
Wijnand Schoemaker pakte het leven toch weer op, al was dat in het begin moeilijk. Zijn vrouw Claudia en dochters Lea (huisarts) en Christiana (logopodiste) hebben hem op de been gehouden. Inmiddels is hij trotse opa van twee kleinkinderen.
De niet-aangeboren-hersenafwijking afasie blijkt een behoorlijke belemmering in zijn leven, maar ook hier vecht hij zich doorheen. Communiceren kan hij weer. Hij zegt korte zinnen of schrijft woorden op, en maakt daarnaast gebruik van een voorleesfunctie in zijn mobiele telefoon. Hij heeft een stevige wandelstok voor de wandelingen buiten en een scootmobiel voor de korte ritten. Een aangepaste auto: “Ik heb opnieuw een rijbewijs moeten halen”, zorgt ervoor dat hij mobiel is voor grotere afstanden. Hij rolt met zijn ogen en zegt: “Ik moet elke drie jaar opnieuw gekeurd worden.” En nee, beter dan het nu is, wordt het niet.

Expositie Galerie Zelhem
Zomer 2019 werd op verzoek van Jan Knoef een expositie ingericht in de Galerie Zelhem (boven de bibliotheek) met nieuwe werken van Wijnand Schoemaker. Zowel Jan als Wijnand spraken bij de officiële opening, over de alternatieven waar de kunstenaar na het herstel van de hersenbloeding mee aan de slag ging: beeldhouwen met itongblokken, boetseren en in brons gieten, houtsnijwerk, tekenen en etsen in glas.

Tekenen
Wijnand Schoemaker heeft niet alleen zijn tekentalent nieuw leven ingeblazen, hij leerde linkshandig te tekenen, hakken én graveren. “Oefenen, oefenen”, laat hij weten. “Maar mooi, perfect, geweldig!” Hij maakt houtsnijwerken, etst op glas, en tekent met potlood of inkt. Op AfasieNet.com postte hij blogs met een pakkende pentekening in zwartwit en soms ingekleurd. Hij ondertekent met WijSch.
Onlangs rondde hij het boek ‘De Vos’ af, een fabel, en liet er tien exemplaren van drukken. “Voor familie of vrienden als dankjewel”, legt hij deze oplage uit. Het boek is autobiografisch, en vertelt zijn levensverhaal van de afgelopen 25 jaar: Het vosje dat verdwaalt, maar zichzelf sterker terug vindt met hulp van familie en vrienden. Wijnand Schoemaker illustreerde zijn boek met prachtige inkttekeningen.