Metaaldetectorist Fred Cramer Bornemann vindt bijzondere knoop

BAAK – Geconcentreerd luisterend loopt Fred Cramer Bornemann (66) over de akker bij boerderij ’t Bobbink. Zijn blik op de grond gericht, metaaldetector in de hand, koptelefoon op. Bij een ‘bliep’ blijft hij stilstaan en beweegt op de bewuste plek de detector nogmaals heen en weer om de plek waar hij zal gaan graven duidelijker te specificeren. Wat maakt het geluid? Is het iets waardevols? Helaas, uit de kluit haalt hij een klein stukje ijzer. Niks van waarde, maar het glijdt wel in zijn tas, zodat het thuis bij het oud ijzer kan belanden.

Door Alice Rouwhorst

Zoeken bij boerderij ’t Bobbink
Heel wat voetstappen heeft Cramer inmiddels op de landbouwgronden in Baak gezet. Zijn zoektocht heeft mooie vondsten opgeleverd. Een oude kaart van landgoed Huize Baak met de landerijen toont bebouwing tussen de boerderij ’t Bobbink en een klein bosje, het zogenaamde Vioolbosje. Het vermoeden bestaat dat daar van 1725 tot 1770 een kerk heeft gestaan. “Dat is heel goed mogelijk”, zegt Cramer. “Want juist daar heb ik veel gevonden. Naast de nodige rommel heb ik daar veel scherven, delen van pijpenkoppen en steeltjes van pijpen gevonden. Dat zijn oogvondsten. Met de detector vond ik onder andere delen van een zakhorloge, een zilveren lepeltje uit 1845, hangertjes, vingerhoedjes, kogels…” Cramer pakt de voorwerpen uit een doosje en stalt ze uit op tafel. “En natuurlijk vond ik ook munten. De oudste dateert uit de periode 1346-1384, dus zo’n zevenhonderd jaar oud.” Verschillende munten heeft Cramer in daarvoor bestemde hoesjes geschoven.

Livreiknoop is mooiste vondst
De vondst van twee livreiknopen met onderwerpen van het familiewapen van de Van der Heijdens én van het Wapen van Baak is de mooiste vondst die Cramer deed. Een livrei is een uniform van het personeel werkend bij adellijke families. In de 19de eeuw was het modieus om de knopen te versieren met het familiewapen. De Van der Heijdens, woonachtig in Doetinchem, hadden in 1691 Huize Baak gekocht dat voor hen eerst als vakantiehuis diende. Pas veel later ging de familie er wonen. Via baron Judocus van der Heijden (1765-1854) kreeg de ‘Heerlijkheid Baak’ in 1819 haar wapen. Deze is nog zichtbaar boven de achterdeur van het huis. Het toont twee leeuwen die elkaar aan kijken en een van zilver beladen schild met rode dwarsbalk vasthouden. Op de livreiknoop staat in het schild de adelaarsvleugel, typerend voor het familiewapen van de Van der Heijdens. Deze is niet zichtbaar op het schild boven de deur. Een ander verschil is dat op de knoop de leeuwen van elkaar weg kijken. De beeltenis op de livreiknoop is of een speelse vorm van de baron Judocus destijds of het zou een voorontwerp kunnen zijn van het definitieve familiewapen. “Wat het precieze verhaal erachter ook is, het is natuurlijk een prachtige vondst. Zoiets hoop je te vinden.”

‘Nee’ heb je, ‘ja’ kun je krijgen
Cramer was altijd al geïnteresseerd in geschiedenis en het leek hem al lang bijzonder leuk om op schatjacht te gaan, maar de tijd ontbrak. Eenmaal gestopt met werken kreeg hij de ruimte om zijn nieuwe hobby te starten. “Als je iets vindt, vraag je je af hoe het daar komt, van wie het geweest is. Ze noemen ons soms amateurarcheologen. Een mooi woord, maar ik noem ons geschiedenisgravers. Iedereen met zijn eigen passie en enthousiasme.” De Doetinchemmer begon met zoeken op kleine veldjes en in parkjes, maar wilde graag op akkers speuren. “Dat vond ik heel lastig in het begin, dat vragen of ik toegang kreeg op een stuk land. Op een dag heb ik mijn stoute schoenen aangetrokken en heb ik het aan een boer gevraagd. Hij stemde direct in. “Kom maar zoeken”, zei hij. Sindsdien heb ik er geen moeite meer mee. Natuurlijk krijg ik ook wel eens een ‘nee’ als antwoord. Dat mag. Niet elke landeigenaar wil mensen op zijn grond en is geïnteresseerd. Maar het overgrote deel vindt het geen enkel probleem. Daar ben ik ze oprecht dankbaar voor. Ze zijn juist benieuwd wat er naar boven komt. Ik houd de eigenaar op de hoogte van wat ik vind. Dat is vaak veel rommel. Inmiddels heb ik al heel veel kilo’s oud ijzer uit de grond gehaald, maar gelukkig vind ik ook andere en mooie dingen, waaronder munten. De oudste munt die ik gevonden heb, dat was in Groningen, is een Romeinse denarius van Augustus, de aangenomen zoon van Julius Caesar. Een zilveren munt daterend van 46 voor Christus.”

Al doende leert men
Het vele buiten zijn bevalt Cramer uitstekend. “Als het hard regent ga ik niet, maar een buitje kan me niet weerhouden om te gaan. Het geeft voldoening en onrust tegelijk. Als je ergens iets gevonden heb, denk je dat er misschien nog meer ligt als je nauwkeuriger zoekt.” Door zijn nieuwe hobby heeft Cramer heel veel mensen leren kennen. Hij is inmiddels helemaal ingeburgerd in het mannenwereldje van detectoristen. Een enkeling is vrouw. Hij bezoekt weekenden waar ze elkaar treffen om live ervaringen uit te wisselen. “Die zijn heel interessant en gezellig en ik leer er veel.” Op internet vindt Cramer ook veel informatie over vondsten of hij bekijkt online oude kaarten van een terrein die vertellen hoe het er vroeger in dat gebied uitzag. Heeft er een gebouw gestaan? Is er een slag geweest? Als dat het geval is, kan het interessant zijn om er te gaan zoeken. “Al doende leer ik steeds meer waar ik wel of niet moet zijn.”

Omliggende landbouwgronden Huize Baak
Zo trok Baak en omgeving door Huize Baak de aandacht van Cramer. Hij bestudeerde kaarten en had een stuk land op het oog waar hij wilde gaan zoeken. Via de pachtboer daarvan, die instemde, werd hij doorverwezen naar de landeigenaar, Frans Helmich, want die moest het volgens hem ook goed vinden. Cramer had direct de juiste persoon te pakken, want Helmich is zelf ook zeer geïnteresseerd in de geschiedenis van Baak. De toestemming was daardoor gauw geregeld. Bovendien gingen door Helmich meerdere deuren (akkers) voor Cramer open, omdat hij als nazaat van de laatste heer van Huize Baak nog enig landbouwgrond bezit rondom Huize Baak die hij verpacht. “Toch heel bijzonder dat op vele, soms onverwachte plekken zoveel geschiedenis in de grond zit. Ik hoop dat ik met dit verhaal nog meer toegang tot akkers in de regio krijg. Ik hoor het graag.”