Achterhoek 80 jaar geleden

ACHTERHOEK - Aan de hand van krantenberichten blikken we terug op gebeurtenissen uit het verleden. Deze week gaan we 80 jaar terug in de tijd naar de zomer van het oorlogsjaar 1941.

Door Willy Hermans

Het dagelijkse leven kabbelde in de Achterhoek nog rustig door. Sportwedstrijden, markten, bezoek aan de bioscoop, dansavonden vonden gewoon doorgang. Al vlogen steeds vaker Engelse vliegtuigen over om hun bommen boven het Ruhrgebied te werpen en volgde iedereen met angst en beven de gestage opmars van de Duitsers in de Sovjet-Unie op weg naar Moskou, zo leek het.

9 juli - Laatste eer aan gesneuvelden
“Hengelo - Begin juli vond op de Algemene Begraafplaats een droeve en stille plechtigheid plaats. De beide voor het Vaderland gevallen militairen J. Rouwenhorst en H.W. Enzerink uit deze gemeente, werden in een gemeenschappelijk graf, dat door den Raad welwillend beschikbaar was gesteld, ter aarde besteld. Het stoffelijk overschot van Rouwenhorst, dat reeds op de begraafplaats alhier begraven lag, werd opgegraven, terwijl dat van Enzerink per rouwauto uit Driebergen naar hier was overgebracht. De ouders der gesneuvelden, een klein aantal familieleden, alsmede de burgemeester woonden deze plechtigheid bij welke een diepen indruk maakte.” Dit gebeurde in alle vroegte, ‘s ochtends half 7, zodat de Duitsers niets zouden merken. Hierbij was alleen naaste familie aanwezig. De gezusters Van de Weer (Jo Michels en Riek) legden later op Koninginnedag stiekem kransen op de twee graven.

1 augustus - Ontploffing
“Vorden - In de buurtschap Linde ontstond een ontploffing in de woning van den landbouwer W., die nieuwe butagas-cilinders op de leiding wilde aansluiten en vergeten had de hoofdkraan dicht te doen. Daardoor stroomde het gas de kamer in, waar het fornuis brandde. Er volgde een ontploffing, waarbij de vrouw van W. brandwonden kreeg. Ook W. zelf kreeg brandwonden aan het hoofd. Met een bluschapparaat wist een kleinzoon het begin van brand te blusschen.”

3 augustus - Fietstochtje naar de Grebbeberg
“Vorden - Per fiets hebben de leden van de Geref. Knapenvereeniging een uitstapje gemaakt naar den Grebbeberg waar de graven van de gevallen militairen werden bezichtigd. Op den terugtocht werd Burgers Dierenpark te Arnhem bezocht.”

4 augustus - Extra zeep voor vuilen arbeid
“Hengelo - Wij maken er belanghebbenden op attent dat zij die vuilen arbeid verrichten, kappers, enz. en meenen voor extra zeep in aanmerking te moeten komen, daartoe een aanvraagformulier moeten afhalen in het achterlokaal van de school Ruurloscheweg alhier, op Dinsdag 5 Augustus a.s. tusschen 2 en 4 uur. De datum van inlevering der formulieren en uitreiken van de bonnen voor extra zeep zal nader worden bekend gemaakt.”

Groepshuis NSB geopend
“Aalten - Het Groepshuis van de N.S.B. werd Zaterdagmiddag officieel geopend, waarbij gesproken werd door den heer De Jager. De W.A. zong verschillende liederen. Aanwezig waren van Duitsche zijde: de Commandant van de S.S. hier aan de grens en afgevaardigden van de S.A. uit Bocholt.”

6 augustus - Sportwedstrijden W.A.
“Doetinchem - De N.S.B.-persdienst meldt: Ter gelegenheid van het eenjarig bestaan van den W.A.-ban v.d. Gelderschen Achterhoek, werden op Zondag 3 dezer des namiddags te Doetinchem onderlinge sportwedstrijden gehouden tusschen de leden der verschillende Achterhoeksche vendels. Het programma vermeldde o.a. hoog- en verspringen, kogelstooten, hardloopen 100 en 1500 meter. Hierbij werden zeer mooie verrichtingen bereikt. Een afdeeling bereden W.A. bracht ter afwisseling keurige staaltjes van rijkunst. ‘s Avonds werd een kameraadschapsavond gehouden, waaraan behalve alle deelnemers aan de wedstrijden en de overige leden der W.A., ook de leden der P.O. en vele jeugdstormers deelnamen. Banleider Schaufeli uit Arnhem en de gemachtigde van den leider voor den Gelderschen Achterhoek, Borggreven, waren eveneens aanwezig. Door den onderbanleider J.J. v.d. Hout werd een toespraak gehouden, terwijl de zang onder leiding stond van hopman P. Heins. Het geheel vormde een uiterst geslaagde viering van den eersten verjaardag van den W.A.-ban in den Achterhoek.”

7 augustus - Weer vischafslag
“Hengelo - De hier jaren bestaande vischafslag, welke vorig jaar moest worden stopgezet doordat er wegens het beperkte vervoer per spoor geen visch naar hier gezonden werd, zal de volgende week in eere worden hersteld. Na herhaalde pogingen is de burgemeester er in geslaagd, gedaan te krijgen, dat wederom visch aan den afslag kunnen worden gekocht.”

11 augustus - 45-jarig Priesterschap
“Hengelo – Pastoor F. C. M. Verheuvel, van de parochiekerk in ‘t dorp, herdacht vandaag den dag, waarop hij 45 jaar geleden door mgr. H. v.d. Wetering tot priester werd gewijd. Hoewel er geen sprake was van een officieel feest, ontving de zoowel bij andersdenkenden als geloofsgenooten beminden jubilaris van verschillende zijden gelukwenschen.
Het priesterkoor was rijk versierd met palmen en planten, terwijl het zangkoor de driestemmige Mis ‘Sexta’ van Haller goed uitvoerde. ‘s Middags om 3 uur was er een plechtig Lof met dezelfde assistentie. Het was een waardige kerkelijke viering, welke op de aanwezigen diepen indruk maakte.”

17 augustus - Doodelijk ongeval
“Zelhem - In de buurtschap Oosterwijk heeft Vrijdagavond een droevig ongeval plaats gevonden. De knecht E. van den landbouwer Harmsen transporteerde per paard een dorschmachine, waarachter een binder was gekoppeld. Eenige kinderen, die aan den wegkant speelden, vonden het een vermaak om al rijdende te probeeren op het voertuig te klimmen, ondanks herhaalde waarschuwingen van den bestuurder.
Een achtjarig meisje van den landbouwer Domhof klom op de koppeling, waarmede de binder aan de machine was bevestigd, doch had daarbij het ongeluk in het wapenspoor te vallen met het gevolg, dat zij door het voertuig werd overreden. In deerniswekkenden toestand werd de kleine opgenomen en direct onder geneeskundige behandeling gesteld. Dr. Van der Poest Clement constateerde ribbreuk en ernstige inwendige kneuzingen; nog dienzelfden nacht is het meisje aan de bekomen verwondingen overleden. De bestuurder heeft alles gedaan om ongelukken te vermijden; hem treft dus geen schuld.”

24 augustus - Dorp beklad met leuzen
“Hengelo - In augustus stonden de Hengeloërs op een zondagmorgen op en zagen buiten dat de N.S.B. ‘s nachts het gehele dorp had beklad en beplakt. ‘Nationaalsocialisme of Communisme’, ‘Duitschland wint op alle fronten’, en dat soort leuzen die men op de straten en op de muren van woningen kon lezen. Hiervoor werden bij voorkeur de huizen gebruikt werden waarvan ze wisten dat de bewoners niets moesten hebben van de nieuwe orde. Persoonlijke wraak speelde daar vaak ook een grote rol bij. Zo ook bij Smeitink (Stevord) aan de Kastanjelaan. Plakkaten op de winkelramen, grote klodders vóór de zaak op de straat en voor een ramen en op de stoep stond: ‘Hier heerst Engelse ziekte’. In Hengelo werden de burgers regelmatig lastig gevallen door NSB’ers.”